Главная | Архивы | Новости-ст | В Анкаре прошел съезд "Языковой" Хасэ

В Анкаре прошел съезд "Языковой" Хасэ

Автор
Размер шрифта: Decrease font Enlarge font

Размер шрифта: Decrease font Enlarge font

15 декабря в Анкаре состоялся съезд Языковой Хасэ.

 

В съезде приняли участие как соотечественники, приехавшие из исторической родины, так и из других многочисленных черкесских диаспор.

Напомним, что целью Языковой Хасэ является переход черкесской письменности на основу латинского алфавита.
Но большинство черкесов Турции против подобного нововведения, т.к. считают что черкесский алфавит на кириллице лучше и удобнее.

Языковую политику черкесов на исторической родине озвучил Тегъулан Екъуб:

Приветствую вас, братья и сестры! Да сделает Тхьэ наше мероприятие благополучным и пошлет благо всему нашему народу!

То что я хочу вам сказать - это мнение черкесов, живущих сегодня на территории Черкесии - на родной земле, и мое собственное мнение так же с ним совпадает.

Суть дела 

Сегодня, в этот исторический период, наш родной язык должен иметь право на жизнь. Для этого необходимо чтобы наш народ под единым названием с единым родным языком жил на исторической родине. Чтобы не потерять родной язык нам необходимо знать как его читать.

Наш народ держится на трех самых важных элементах для всего черкесского народа, словно стол, который держится на трех ножках.

что это?

Это - Адыгагъэ, Родина и родной черкесский язык. Если одну из этих составляющих убрать -  стол на двух ногах не простоит. Если не будет одного - две остальные тоже пропадут.

Эти три составляющих являются одинаково важными для нашего народа. Именно поэтому все работы по черкесскому языку должны проводиться весьма осторожно.
Нет никаких сомнений, что все работы, проводимые по части черкесского языка, будь они проводимыми отдельными людьми, группами или Хасэми, являются очень важными, и мы должны это уважать. Но если мы думаем, что подобным образом мы сможем сохранить родной язык - мы ошибаемся. Этот вопрос - вопрос политический.
Уроки, куры, интернет - работы - это благо для черкесского языка, но и большого толка от них нет. Не будем заниматься самообманом.

Даже если будут целые курсы в высших учебных заведениях по сохранению и изучению черкесского языка, мы не думаем что это как то сильно поменяет состояние дела. Например в Турции, начиная с начальных классов, турецкий язык преподается 6-7 раз в неделю. Нравится это кому то или нет. И только так есть возможность изучить родной язык.

Мы смотрим на это дело не со стороны лжи, а со стороны правды. И черкесский язык должен иметь статус государственного языка. Черкесский язык должен стать языком, на котором обучают, должен быть неотъемлемой частью быта и всех сторон жизнедеятельности каждого черкеса.

То, что черкесский язык во всех странах диаспор не возможно сделать государственным языком, очевидно. У нас есть один выход - черкесский язык должен быть государственным в Черкесии. На исторической родине. Это необходимо для нашей Родины, для сохранения нашего языка.

Терминология.

Теперь поговорим о терминологии. То, как мы должны называть родной язык, как это будет правильно и грамотно. Когда мы говорим "черкесские языки" у людей складывается неправильное впечатление и у них возникает вопрос: "Сколько же языков есть у черкесов?" Такое неправильно впечатление девальвирует гордость нашего родного языка. Нет никаких сомнений, что у нас есть один язык - черкесский (адыгэбзэ). Сколько черкесских языков вы знаете? Почему мы так говорим? У нас есть только одно адыгэбзэ, один черкесский язык. И весь мир наш язык знает как черкесский язык. И в России, и в Турции, и в Иордании, и в странах Востока.

Когда мы говорим "черкесские языки" получается что нет единого черкесского народа. Таким образом, мы сами себя путаем.

Некоторые представляют все кавказские языки - и черкесский, и абхазский, и осетинский, и чеченский - частью черкесского языка. Для тех кто сегодня живет на территории Кавказа - это звучит как минимум смешно, когда в Турции подобное встречается очень часто.

Еще об одной нашей ошибке.

Когда нас спрашивают, какой у нас язык, мы отвечаем каждый по своему - абадзехский, кабардинский, шапсугский, хатукаевский. Для многих это просто привычка. У нас есть только один язык - адыгэбзэ! Черкесский язык! Все остальное - это диалекты. Нельзя обманывать себя и вводить в заблуждение других. Мы должны быть осторожными в обозначении родного языка.

Латиница или кириллица?

На сколько нам известно, у организаторов данного мероприятия есть идея переноса черкесского алфавита на латиницу. Но мы не можем выступать за эту идею. Не отрицаем, что и в том и в этом случаях есть свои плюсы, но мы считаем, что черкесский алфавит должен быть на основе кириллицы.

Почему? Потому что, во первых, местом обитания черкесского языка будет, конечно, Черкесия -  наша Родина. Черкесский алфавит на основе кириллицы был создан очень давно и сегодня черкесы в большинстве пишут именно на нем. Если черкесы диаспор хотят иметь связь с черкесами живущими на Родине, и с ними беспрепятственно общаться, а мы обязаны иметь друг с другом связь, это может быть возможным только с помощью кириллицы.

Когда мы внесем свое сердце и душу в вопрос единения черкесского народа, проблема языка отпадет сама собой.

Помните, когда мы были маленькими, на наших улицах звучали наши голоса и звучало анэдэлъхубзэ. Мы говорили на черкесском языке. Это было доказательством того, что черкесский язык еще жив.

Я хочу спросить. Как вы думаете, где теперь мы чаще будем слышать родную речь на улицах?

Вот там где мы будем ее слышать, там и будет жить наш язык!

Да пошлет вам Тхьэ здоровья!

Перевод - Аида Джэрыджэ (ИА "Адыгэ Хэкум и макъ. Голос Черкесии")

 

АДЫГЭБЗЭ ХАСЭМ И ЗЭХУЭС
Адыгэбхэ Хасэ ADDER -м зэхуишэса Лъэпкъ Зэхууэсыр дыгъуасэ Анкара щысхэтащ.Зэхуэсым , Адыгэ Хэакупсэхэм нэмыщ|к|э , нэгъуэщ| адрей ц|ыхубэ ухуэныгъэхэм зыбжанэхэм щыщ ц|ыхухэри кърихьэл|ат...
Фигу къэдгъэк|ыжынщ , Адыгэбзэ Хасэм и гупсысэр , Тыкум ис адыгэхэм , Адыгэбзэ алфавитыуэ латыныр зехьэныр нэхъ игъуэуэ хъунууэ абы тетщ..
Ауэ Тыркум ис адыгэхэм куэдк|э и нэхъыбэм ар къыда|ыгъкъым , кирилым тетыныр нэхъ игъуэуэ ялъытэ,
Лъэпкъыбзэ политикэм теухуауэ Адыгэ Хэкупсэхэм къабгъэдэк|ыу Тегъулан Екъуб къыщыпсалъэм моуэ жиа|щ :

ФЭХЪУС АПЩИЙ..
МЫ ЛЪЭПКЪ ЗЭХУЭСЫМ КЪЕК|УЭЛ|А , ДИ ЩЫПХЪУ , ДИ КЪУЭШ ПСОМИ , ГУАПЭУЭ , Ф|ЫК|Э, СЫНЫФЩ|ОУПЩ|Э...
НЭГЪУЭЩ| КЪЭРАЛХЭМ КЪИК|А ХЬЭЩ|ЭХЭМИ , ФЫКЪЕБЛАГЭ ЯЖЫЗО|Э....
МЫ ДИ ЗЭХУЭСЫР ТХЬЭМ ЕФ|ЭК|УЭНЫГЪЭК|Э ИРИГЪЭК|УЭК|..
ТХЬЭМ , АДЫГЭ ЛЪЭПКЪЫМ ХЪЕРЫГЪЭ КЪЫХУИХЬ...
МЫ КЪЭСТЫНУ ЕЗГЪЭЩ|ЭНЫГЪЭР , ЧЕРКЕСИЯ ХЭГЪУЭГУЫПСЭХЭМ, ХЭКУПСЭХЭМ КЪЭБГЪЭДЭК|ЫУЭЩ ЗЭРЫЩЫТЫР ..АУЭ ИК|ИК|, СЭ СИ ГУПСЫСЭРИ АБЫ ТЕТЩ....
|ЭХУМ И КУПЩ|ЭР
НОБЭ , ДЫСХЭТ ЛЪЭХЪЭНЭМ , АДЫГЭБЗЭ ЗАКЪУЭРАКЪЫМ , ЛЪЭПКЪЫБЗЭ ЗЫКЪЭМЫНЭРИ ПСОУФЫН ПАПЩ|Э , УБЗЫХУАУЭ ЗЫ Ц|ЭРЭ ЗЫ ЛЪЭПКЪЫЩХЬЭРЭ Я|ЭУЭ , ИК|И Я ХЭГЪУЭГУ ИСЫЖУ ЩЫТЫН ХУЕЙЩ..
АБЫ ПАПЩ|Э , АДЫГЭХЭМ ДИ ЛЪЭПКЪЫБЗЭР ДЫМЫГЪЭК|УЭДЫН ЩХЬЭК|Э , ДИ ЛЪЭПКЪЫЩХЬЭМРЭ ДИ ЛЪЭПКЪЫБЗЭМРЭ ЗЫЩ|ЫСЫР , АБЫ ДЫЗЭРЕДЖЭН ХУЕЙР НЭХУЭУЭ , ГЪЭПСАУЭ ЩЫМТУ ХЪУНУКЪЫМ..
АДЫХЭХЭМ , ДИ ЛЪЭПКЪЫЩХЬЭР |ЭНЭ ЛЪЭКЪУИЩЫМ ТЕТЩ ;
СЫТ АХЭР ?
ЗЫР , АДЫГЭГЪЭ
ЕТЫЫУАНЭ АДЫГЭ ХЭКУ
ЕЩАНЭРИ АДЫГЭБЗЭ

МЫ И ЩЫМ ЯЗЫХЭЗЫР ЧЭММЭ , |ЭНЭР ЗЭФ|ЭТЫФЫНУКЪЫМ , ДЖЭЛЭНУЩ..
ЗЫР К|УЭДМЭ , АДРЕЙ Т|УРИ ЗЫ|ЭЩ|ЭБГЪЭЛЪЫФЫНУКЪЫМ .. АДЫГЭГЪЭРИ, АДЫГЭ ХЭКУРИ ,АДЫГЭБЗЭРИ , МЫХЭМ , ЗЫМ НЭХЪРЭ ЗЫР НЭХЪЫЩХЬЭЩ ЛЪЭПКЪЫМК|Э.....
МИС АБЫ ЩХЬЭК|Э , АДЫГЭБЗЭМ- ЧЕРКЕСЫБЗЭМ ТЕЩ|ЫХЬАУЭ СЫТ ЛЪЭЖЬЫГЪЭ ЕДГЪЭК|УЭК|ЫНУ ЩЫТМИ , МЫ |ЭУХУ ЕПЛЪЫК|ЭР ШЭСЫП|Э Щ|ЫН ХУЕЙЩ....
ШЭЧ ХЭЛЪКЪЫМ , Ц|ЫХУ ЗЭРЫЗЫУЭ , ЗЫ ГУПЫУЭ , Е ЗЫ ХАСЭУЭ , БЗЭМ ХУЭГЪЭЗАУЭ ЕПХЬЭК| ЛЭЖЬЫГЪЭ ПСОМИ ПЩ|ЭШХУЭ ЗЭРИ|ЭМ .. АПХУЭДЭ КЪЭЛЭНХЭРИ ЗЭРЫХЪУК|Э БЫГЪЭЗЭЩ|ЭНЫР ХЪАРЗЫНЭК|ЕЙЩ...
АРЩХЬЭК|Э .,
МЫХЭМК|Э , ДИ АНЭДЭЛЪХУБЗЭ ЧЕРКЕСЫБЗЭР ХЪУМА ХЪУНУ ДИ ГУГЪЭМЭ , ДЫЩОУЭР..
МЫ |ЭХУР , ПОЛИТИК ЕПЛЪЫК|ЭК|Э ЗЕГЪЭК|УЭН ХУЕЙЩ..
ДЭРСХЭР , КЪУРСХЭР , ИНТЕРНЕТ ЛЪЭЖЬЫГЪЭХЭРИ ЩХЬЭПЭНШЭУ ЖЫТ|ЭКЪЫМ АУЭ КЪЫТХУИЩ|ЭН Щ|АГЪУИ Щ|Э|ЭКЪЫМ...АБЫ ЗЫКЪЕДЫВЫМГЪЭГЪПЦ|Э....
УЕБЛЭМЭ , ЕДЖАП|ЭХЭМ , ХУЕЙМ АДЫГЭБЗЭ ЩЕГЪЭЩ|ЭН , УНИВЕРСИТЕТХЭМ АДЫГЭБЗЭ КЪУДАМЭХЭР ЩЫ|УХЫН ХУЭДЭ |УХУХЭМК|Э НЭГЪУНЭ , АДЫГЭБЗЭР ХЪУМА ХЪУНУ ДИ Ф|ЭЩ ХЪУКЪЫМ....
МИС ЩАПХЪЭУ КЪЭТХЬЫНЩ , ТЫРКУМ , ПЭЩ|ЭДЗЭ ЕДЖАП|ЭХЭМ КЪЫЩЫЩ|ЭДЗАУЭ , ТХЬЭМАХУЭМ ДЕЖ СЫХЬЭТ 6 – 7 ХУЭДИЗ ТЫРКУБЗЭ ДЕРС ИРАТ Ц|ЫК|УХЭМ , Ф|ЭФ| Ф|ЭМЫФМИ, ЕХУЛ|АУЭ....АПХУЭДЭУЩ БЗЭР ЗЭРЫЗЭБГЪЭЩ|ЭФЫНУР....
ДЭ МЫ |УЭХУМ ДЫЗЭРЕПЛЪЫР АРАЩИ , ПЦ|ЫРЫПЦ|ЫУРЭКЪЫМ , ПЭРЭПЭЖУ , АДЫГЭБЗЭР ОФИЦИАЛНЭ КЪЭРАЛЫБЗЭУ , ЗЫРАГЪАДЖЭ – ЗЫРАУЩИЙ БЗЭУЭ , ГЪАЩ|ЭМ И ДАТХЭНЭ ЛЪЭНЫКЪУЭМИ ХЭПЩАУЭ ЩЫМЫТА НЭУЖЬК|Э , СЫТ ТЩ|ЭМИ ,СЫТ ДЫЛЪЭЖЬМИ, ЧЕРКЕСФБЗЭР ЗЫ|ЭЩ|ЭДГЪЭЛЪЫФЫНУ |ЭМАЛ И|ЭКЪЫМ...
ДУНЕЙ ПСОМ, АДЫГЭХЭР , ЖЫЛАГЪУЭ ЖЫЛАГЪУЭУ , КЪАЛЭ КЪАЛЭУ , УЭРАМ УЭРАМУ ЩЫХЭКЪУХЬА ДИАСПОРАМ , АДЫГЭБЗЭР КЪЭРАЛЫБЗЭУЭ, ЗЫРАГЪАДЖЭ – ЗЫРАУЩИЙ БЗЭУЭ ЗЭРОМГЪАУВЫФЫНУРИ |ЭНЭМ ТЕЛЪЩ...

НЫТ|Э ДИ ХЭК|ЫП|Э ХЪУНУР СЫТ ЖЫФ|ЭМЭ ЖЫТ|ЭНУР АРЩИ,
МЫР ЗЫЩЫДГЪЭЗЭЩ|ЭФЫНУ ЗЫ Щ|ЫП|Э ЗАКЪУЭЩ ДУНЕЙМ ЩЭ|ЭРИ , АРИ ХЭКУРАЩ, ЧЕРКЕСИЯРАЩ...
АРАЩИ , БЗЭМ ХУЭГЪЭЗА ЛЪЭЖЬЫГЪЭ ПСОРИ , ХЭКУМ ХУЭГЪАПСАУЭ , АБЫ ЕХЬЭЛ|АУЭ ЩЫТЫН ХУЕЙЩ....|ЭМАЛЫНШЭУЭ..
ТЕРМИНЕЛОГИЯ
ТЭК|УИ , ДИ АНЭДЭЛЪХУБЗЭМ И ЖЫ|ЭК|Э ХЪУН ХУНЙМ ДЫКЪЫТЕУВЫ|ЭНЩ..
ДИ АНЭДЭЛЪХУЬЗЭМ Ц|ЭУЭ ДЫЗЭРЕДЖЭН ХУЕЙ Щ|ЫК|ЭР, , НАХУЭУ , ГУПСЭХХУ ГЪЭХУЭУЭ ЩЫТЫН ЗЭРЫХУНЙР , АУЭ КЪЫЗЭМЫК|УЭУ НЭХЪЫЩХЬЭЩ...
АР ИГЪУЭУЭ , ТЭРЭЗУ КЪЫЖЫТМЫ|ЭМЭ , |УЭХУМ И КЪЫЩ|ЭДЗЭК|ЭР БЫДЭ ХЪУНУКЪЫМ ,
ИУЖЬРЕЙ ЗЭМАНХЭМ , « ЧЕРКЕСЫБЗЭХЭР « , « АДЫГЭДЖЭ « ХУЭДЭ ЖЫ|ЭК|ЭХЭР КЪЫЩВК|УЭК| ТЫРКУМ...
МЫ ПСАЛЪЭК|ЭХЭМ , АДЫГЭБЗЭМ И ПЩ|ЭР КЪРЕГЪЭХУЭХ , Ц|ЫХУХЭМ Я ГУПСЫСЭР ЕГЪЭУТХЪУЭ , МЫХЭМ БЗЭ ДАПЩЭ Я|Э ЖАРИ....
« ЧЕРКЕСЫБЗЭХЭР» Щ|ЫЖЫТ|ЭР СЫТ ?
ЧЕРКЕСЫБЗЭ ДАПЩЭ ЩЭ|Э ?
АБЫ ШЕЧ ХЭЛЪКЪЫМ , ЗЫ ЧЕРКЕСЫБЗЭ ЗАКЪУЭЩ ЩЭ|ЭРИ АРИ АДЫГЭБЗЭРАЩ...
ДИ БЗЭМ И Ц|ЭР ДЭ ДИ ЖЫЭ|К|ЭР АДЫГЭБЗЭЩ , ДУНЕЙ ПСОМ ДЫКЪЫЗРАЦ|ЫХУМК|ЭИ , ЧЕРКЕСЫБЗЭЩ..
ТЫРКУХЭМИ , УРЫСХЭМИ , ХЬЭРЫПХЭМИ , КЪУЭК|ЫПЭ ЛЪЭПКЪХЭМИ , ИЖЬ ЛЪАНДЭРЭ АПХУЭДЭУЭЩ ДЫКЪЫЗРАЩ|ЭР..
« ЧЕРКЕСЫБЗЭХЭР « ЩЫЖЫТ|ЭМ ДЭЖ , ЧЕРКЕСК|Э ЕДЖЭУЭ ЗЫ ЛЪЭПКЪ ЩХЬЭХУЭ ЩЫМЫ|ЭУЭ АБЫ КЪИК|ЫР АРАЩИ , АПХЭДЭУЭ ,ДЭРДЭРУ ДЫЩХЬЭ ДЕБЦ|ЫЖА МЭХЪУ...
АБЫ НЭМЫЩ|К|Э , ЗЫГУЭРХЭМ, КАВКАЗ ЛЪЭПКЪХЭМ Я БЗЭ ПСОМ ЩХЬЭК|Э , « ЧЕРКЕСЫБЗЭХЭР» ЖА|ЭУРЭ , А БЗЭ ПСОРИ , АДЫГЭБЗЭРИ, АПХЪАЗЫБЗЭРИ , ШЭШЭНЫБЗЭРИ , ОСЕТЫБЗЭРИ , ЧЕРКЕСЫБЗЭМ Я КЪУДЭМЭ ХУЭДЭУЭ КЪА|УАТЭ..
МЫХЭР КАВКАЗЫМ ИС ЛЪЭПКЪХЭМ ДЭХЬЭЩХЭН КЪЭЩЫХЪУНЩ АУЭ ГЪЭЩ|ЭГЪУЭНКЪЭ , ТЫРКУМ МЫ ПСАЛЪЭК|ЭР КУЭДЫМ Я |УРЫЛЪЩ....
Щ|ЭХЩ|ЭХЫУРЭ ТЩ|Ы ЗЫ ПХЭНДЖАГЪЭМ И ГУГЪУ ДЫМЫЩ|ЫУИ ХЪУНУКЪЫМ ,
ФИ БЗЭР СЫТ ЖА|ЭУЭ КЪЫЩЫДЭУПЩ|К|Э , АДЫГЭБЗЭ ЖЫТМЫ|ЭУЭ , АБЗЭХЫБЗЭ , КЪЭБЭРДЕИБЗЭ , ШАПСЫГЪЫБЗЭ , ХЬЭТЫКЪУЕИБЗЭ ЩЫЖЫТ|Э , К|УЭДРЭ КЪОХЪУ...ДЫЩ|ЭУРЭ ДЫМЫЩ|ЭУРЭ ...
ДЭ ЗЫ БЗЭ ЗАКЪУЭЩ ДИ|ЭР АРИ АДЫГЭБЗЭРАЩ..
АДРЕЙХЭР ДИАЛЕКТЩ.. АБЗЭХ ДИАЛЕКТ , КЪЭБЭРДЕЙ ДИАЛЕКТ , ШАПСЫГЪ ДИАЛЕКТ , ХЬЭТЫКЪУЕЙ ДИАЛЕКТ...НЭГЪУЭЩ|ХЭРИ..
К|ЭЩ|У АРГУЭРУ ЗЭ КЪЫТЕДГЪЭЗЭЖЫНЩ ,
« ЧЕРКЕСЫБЗЭХЭР » , « АДЫГЭДЖЭ «, « АБЗЭХЫБЗЭ » , «
ИК|И Ц|ХУБЭМ , ИК|ИК| КЪЫТХЭПЛЪЭ ХАМЭХЭМ ЯЩХЬЭР ЗЫХЕГЪАУЦ|ЭРАФЭ , ИК|ИК| , ДИ ЛЪЭПКЪЫХЬЭМРЭ ДИ БЗЭМРЭ И ПЩ|ЭР КЪРЕГЪЭХУЭХ..
АРАЩИ , ДИ АНЭДЭЛЪХУБЗЭМ И ЖЫ|ЭК|ЖМИ ДЫХУЭСАКЪЫН ХУЕЙЩ..
ЛАТИН , КИРИЛ..?
ЗЭРЫФ|Щ|ЭЩИ, МЫ ЗЫХЭХЬЭР ЗЭЗГЪЭПЭЩАХЭМ Я ГУПСЫСЭР, АЛФАБЭР ЛАТИНЫМ ХУЭГЪЭК|УЭН ХУЕЙУЭ АРАЩ..
АУЭ ДЭ АБЫ ДРИТЕЛЪХЬЭКЪЫМ......
Т|УМИ Ф|ЫГЪЭ ГУЭРХЭР ХЭЛЪМИ ДЭ ХЭКУПСЭХЭМ , НОБЭК|Э , ДУНЕЙПСО АДЫГЭХЭМ Я ЗЫХУЭДЭ АЛФАБЭР КИРИЛЫР ХЪУН ХУЕЙУЭ КЪЫДОЛЪЫТЭ...
СЫТ ЩХЬЭК|Э ЖЫФ|ЭМЭ ,
ЯПЭРАУЭ , АДЫГЭБЗЭР ДИЯПЭК|Э ХЭКУРАЩ ЩЫПСОУЫФЫНУРИ , ЩЕФ|ЭК|УЭФЫНУРИ ...
ИТ|АНЭ , ХЭКУРЫС АДЫГЭХЭМ ИЛЪЭС КУЭД ЛЪАНДЭРЭ ЗЭРАГЪЭПАЩАУЭ ХУЭЩ|АУЭ АДЫГЭБЗЭК|Э ЛИТЕРАТУРЭ Я|ЭЩ КИРИЛК|Э , ЗЫХЭБГЪЭК|ЫЖ МЫХЪУНУ ,
АБЫ КЪЫДЭК|ЭУ ПЫТШЭНЩИ , ДИАСПОРА АДЫГЭМ , ХЭКУРЫСХЭМ ЗЫПАМЫЩ|ЭНУ |ЭМАЛ И|ЭКЪЫМ ЗАХЪУМЭЖЫН ПАПЩ|ЭЙ , АРИ КИРИЛК|ЭЩ ЗЭРЫХЪУФЫНУР....
ДЭ НОБЭ , НЭХЪ ХУЭП|ЭЩ|ЭН |УЭХУУ КЪЭТЛЪЫТЭР , ХЭКУМ И АДЫГЭ РЕСПУБЛИКЭХЭМ ЗЭРАХЬЭ АЛФАБЭР ЗЫ Щ|ЫН КЪЭЛЭНРАЩ ТЫНШУ ЗЭПСОРИ ЗЭГУРЫРИГЪЭ|УЭН ПАПЩ|Э...
ПОЛИТИКЭР КЪЭДГЪЭ|УРЫЩ|ЭУРЭ ЛЪЭПКЪК|Э ГУРЭ –ПСЭРЭ ХЭТЛЪХЬА НЭУЖЬК|Э , БЗЭ ПРОБЛЭМЫР ЗЫБЛЭХЫНЫМ ГУГЪЕХЬЫШХУЭ ХЭТЛЪАГЪУРЭКЪЫМ...
ДЫЩЫЦ|ЫК|УМ , КЪУАЖЭХЭМ , АДЫГЭБЗЭК|Э ДЫГУОУ- ДЫК|ИУРЭ ДЫЩЫДЖЭГУТ ,
АДЫГЭБЗЭР УЭРАМЫМ ЩЫ|УТ..
АНЭДЭЛЪХУБЗЭР ЗЭРЫПСОМ И ЩЫХЬЭТТ АР..
ЗЫГУЭРК|Э СЫНЫВЭУПЩ|ЫНУЩ ,
ДИЯПЭК|Э , УЭРАМХЭМ АДЫГЭБЗЭК|Э Ц|ЫК|У ДЖЭГУ МАКЪ ДЭНЭ ЩЫСХЭФХЫФЫНУ ФИ ГУГЪЭРЭ ?
МИС НЫТ|Э А МАКЪХЭР ДЭНЭ ЩЫСХЭФХЫФЫНУМИ А Щ|ЫП|ЭРАЩ АДЫГЭБЗЭРИ ЩЫПСОУЫФЫНУР......
УЫЗЫНШЭНЫГЪЭ ТХЬЭМ ПСОМИ КЪЫВИТ....

 

ADDER'İN DÜZENLEMİŞ OLDUĞU DİL KURULTAYI ANKARA'DA YAPILDI

Çerkesya Yurtseverlerinin ortak görüşünü katılımcılara değerli üyemiz Tequlan Yakup TEMEL Çerkesce ve Türkçe olarak sundu. Divan başkanının ilk dakikalardan itibaren sunuma sık sık müdahale etmesi salondaki katılımcıların çoğu tarafından şaşkınlıkla karşılandı.

Yapılan sunumda birçok sosyolojik realite ile birlikte, kurultayın yapısının bu şekilde karar alınmasına uygun olmadığı ve Çerkesya Yurtseverleri olarak Kiril alfabesinin bütün dünyadaki Adigeler için ortak bir alfabe olarak kullanılması gerektiği ve oylamaya katılmayacakları vurgulandı.

ADDER'İN DÜZENLEMİŞ OLDUĞU DİL KURULTAYI ANKARA'DA YAPILDI

ADDER'İN düzenlemiş olduğu dil kurultayı 15.12.2012 tarihinde Ankara Tes-İş sendikası toplantı salonunda yapıldı. Kurultaya ADDER üyelerinin yanı sıra, Çerkesya Yurtseverleri, DİÇEG, ÇHİ, Kafkas Evi gibi örgütlenmelerde katıldı. KAFFED temsilcisi ve genel başkan yardımcısı Hasan SEYMEN kurumu adına yaptığı açıklamada; prensip olarak böyle bir oylamaya katılmayacaklarını bunu daha önceden ADDER yönetimine yazılı olarak bildirdiklerini belirtirken kendi şahsi görüşünü ise "Çerkesce yani Adigebze' nin latin alfabesi ile kullanımının uygun olmayacağı" şeklinde belirtti.

Çerkesya Yurtseverlerinin ortak görüşünü katılımcılara değerli üyemiz Tequlan Yakup TEMEL Çerkesce ve Türkçe olarak sundu. Divan başkanının ilk dakikalardan itibaren sunuma sık sık müdahale etmesi salondaki katılımcıların çoğu tarafından şaşkınlıkla karşılandı. Yapılan sunumda birçok sosyolojik realite ile birlikte, kurultayın yapısının bu şekilde karar alınmasına uygun olmadığı ve Çerkesya Yurtseverleri olarak Kiril alfabesinin bütün dünyadaki Adigeler için ortak bir alfabe olarak kullanılması gerektiği ve oylamaya katılmayacakları vurgulandı.

KAFFED ve Çerkesya Yurtseverleri haricinde salonun geneli latin alfabesi üzerinde olumlu görüş belirtse de Necdet HATAM ve salondan birkaç kişi daha durumdan duydukları rahatsızlıkları dile getirdiler.

Davet metinlerinde "Biz Türkiye'deki Adigelerin ortak kullanabilecekleri bir "Adige Latin Alfabesi" olsun ve dil eğitimlerinde bu alfabe kullanılsın istiyoruz ve bunun için kurultaya gidiyoruz" şeklinde çağrı yapan ADDER yönetimi, kurultayın sonunda "Adige Dil Derneğinin yoluna Kiril alfabesi ile mi yoksa Latin alfabesi ile mi devam etmesi gerektiğinin" oylanmasına karar verdi. Oylamaya ADDER üyeleri hariç hiç kimsenin katılmaması özellikle istenildi.

Cherkessia.net / Ankara

ÇERKESYA YURTSEVERLERİ ADINA ADDER DİL KURULTAYINDA YAPMIŞ OLDUĞUMUZ SUNUM

TÜM KURULYAY KATILIMCILARINA MERHABALAR VE MİSAFİRLERE DE HOŞGELDİNİZ DİYORUM.....
TOPLANTININ BAŞARILI GEÇMESİNİ VE ÇERKES HALKININ VAROLMA MÜCADELESİNE KATKI YAPMASINI DİLİYORUM...
BURADA ORTAYA KOYDUĞUMUZ GÖRÜŞLER ÇERKESYA YURTSEVERLERİNİN ORTAK GÖRÜŞLERİDİR.

GENEL PRENSİPLER

Dünyanın geldiği bu noktada, günümüzde, bir anadil, ancak güçlü bir ulusal kimlik ve bir anavatan yapısı içinde olmasıyla mümkündür,
Bu sebeple , ana dilimizi korumak isterken , ulusal kimliğimiz ve anavatan tanımlamamızı doğru yapmamız gerekir. Aksi taktirde , baştan yanlış bir zeminden yola çıkmış oluruz

Bu çerçevede , biz Adige'ler için , kimliğimizi oluşturan bu üçlü bir arada olmak zorundadır;
1. Çerkes Ulusal Kültürü – Xabze – Adigağa
2. Çerkesya – Adige Heku
3. Çerkesçe – Adigabze-
Bu üç kavram, sıkı sıkıya bir birine bağlıdır, biri olmadan diğerleri yaşayamaz. Çerkes kimliği, bu üç sac ayağından biri olmazsa varlığını sürdüremez,

Çerkes ulusal kültürü Xabze yoksa, veya bu halk anavatanında değilse, veya dilini kaybetmişse, varlığı büyük tehlikede demektir,

Çerkesçe ile yapılacak çalışmalar, bu düşünce yapısı temelinde ve bu vizyon ile yapılmak zorundadır,
Şüphesiz, kişisel, grupsal ve sivil toplum kuruluşları aracılığı ile dilin korunmasına yönelik tüm çalışmalar kutsaldır, bütün olanaklar kullanılarak yapılmalıdır ancak, bu tip çalışmalar ile Adigabzenin korunabileceğini düşünmek büyük yanılgı olur,

Bu konu politik bir zeminde ve bakış açısı ile ele alınmalıdır,

Adigabzenin yaşaması, güçlü bir toplumsal ve siyasal irade ve bu iradeyi gerçekleştirecek bir devlet yapılanması ile ancak mümkün olabilir,

Dersler, kurslar, sanal ortamlarda teknolojik olanaklar kullanılarak yapılacak çalışmalar, hepsi geçici tedbirlerdir ve deyim yerindeyse taşıma su ile değirmen döndürmeye benzer,

Hatta, günümüzde yapılmaya başlandığı gibi, okullarda seçmeli Çerkesçe, üniversitelerde ilgili bölümlerin açılması gibi çalışmalar ile bile anadilin korunabilmesi olasılığı çok azdır,

Bir dil, 'seçmeli ' olarak öğretilmez ,' zorunlu' olarak öğretilebilir,

Örneğin, Türkçe, ilkokuldan itibaren, haftada 6-7 saat olmak üzere, üniversiteye kadar zorunludur,
Günümüzün iletişim ve etkileşim dünyasında, devlet koruması altında resmi dil olan bir çok dilin varlığı bile tehlike altındayken, bütün dünyada dağınık ve anavatanda bile bölünmüş bir şekilde yaşayan Çerkeslerin anadillerini yaşatabilmeler , çok daha fazla efor ve özel şartlar oluşturmalarına bağlıdır,

Bize göre Adigabze,bu gün anavatanda yapıldığı gibi, göstermelik değil ,gerçek bir resmi devlet dili ve eğitim dili olarak , hayatın tüm alanlarında kullanılması ile yaşama sansı bulabilecektir,

Dünyada, ülke ülke, şehir şehir ve mahalle mahalle dağınık olarak yaşandığı diasporada, Çerkesçenin resmi ve eğitim dili olarak kullanılabilmesini olası görmemekteyiz,

Bunu gerçekleştirme olanağı bize göre sadece ve sadece anavatan Çerkesya da mevcuttur,
Dolayısıyla, tüm çalışmalar bu vizyona yönelik ve anavatan ile sıkı bir koordinasyon halinde yürütülmelidir.

TERMİNOLOJİ

Üzerinde durmamız gereken başka önemli bir konuda, anadilimizi tanımlarken kullandığımız terminolojidir,
Anadilimiz tanımlarken doğru ifadeler kullanmak, sadece bir ayrıntı olmayıp, önemli bir konudur. Doğru bir terminoloji kullanmazsak, konuyu sağlam bir zeminde ele almamış oluruz,

Son zamanlarda, bazen bilinçsiz bazen de özellikle olmamak üzere, 'Çerkes dilleri' ve 'Adigece' gibi bize göre doğru olmayan, insanların kafalarını karıştırıcı ve işin önemine gölge düşürücü tanımlamalar yapılmaktadır,

Dilimizin ismi, kendi adlandırmamıza ile 'Adigabze' , olup, Türkler 'Çerkesçe' , Ruslar 'Çerkeskiy' Araplar 'Çerkessiye' batılılar ise 'Circassian Language' olarak ifade edereler,

'Çerkes dilleri' şeklindeki bir ifade, Çerkesçe diye bir dil olmadığı anlamına gelir ki bu aynı zamanda Çerkes diye bir ulusun olmadığı sonucunu doğurur ,

Siz hiç, Türk dilleri, Rus dilleri, Arap dilleri, Alman dilleri, İngiliz dilleri dendiğini duydunuz mu?

Ayrıca, Bütün Kafkas dillerini Çerkes dilleri olarak adlandırmak, Adigabze, Aphazca, Çeçence, Osetçe, Karaçayça gibi dilleri, Çerkes dillerinin alt grupları olarak nitelemek sonucunu doğurur ki bunu zaten onlarda kabul etmemektedirler ve aynı zamanda bu durum hiçbir Kafkas dilininde yararına olmaz,

Son zamanlarda, gene bazen bir ağız alışkanlığı ile kimi zamanda başka bir düşüncenin sonucu olarak sıkça duymaya başladığımız bir başka ifade şekli de ' Adigece ' söylemidir,

Diyaspora yaşamının hiçbir döneminde ve yerde ' Adigece ' diye bir söylem olmamaıştır ,

Ne Uzunyayla da, Ne Düzce de, ne Samsun da, ne Maraş da ne de başka bir yerde ,

Ne Haşeşlerde, ne düğünlerde, ne okullarda...

Adigabze Türkçe olarak ifade edilmek istendiği zaman Çerkesçe denmiştir,

Ne Osmanlı döneminde , ne Çerkes Teavün Cemiyetinde, ne Diyane dergisinde...Ne konuşulması yasaklanırken öğretmenler tarafından ' Adigece ' denmemiştir..

Peki, niye son zamanlarda buna ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır?

Üzülerek ifade etmek isteriz ki, bu söylem, bütün Kafkas halklarını 'Çerkes' dillerini de 'Çerkes dileri' olarak görmenin ve Çerkesçe demekten özellikle kaçınılmak istenmesinden kaynaklanmaktadır ,

Dikkat edilirse , Adigece denilen hiçbir platformda Çerkesçe ifadesi kullanılmamakta adeta yok sayılmaktadır,
Ve Çerkesçe'miz bu yanlış düşünceye feda edilmektedir .

Terminoloji konusunda, son olarak değineceğimiz yanlışlık, diyalektler konusudur,

Çerkesçe 'nin diyalektleri ve lehçeleri, sanki ayrı dillerimiş gibi, Abzehçe, Kaberdeyce, Şapsığca, Hatıkuayca şeklinde ifade edilmektedir,

Bunlarda, farkında olunmadan yapılan yanlışlardır ve bu ifadeler, bizi dışarıdan gözlemleyenlerde kafa karışıklığına sebep olmakla kalmayıp, bizleri farklı farklı bir çok dili olan ve birbirlerini anlamayan halk toplulukları şeklinde algılamalarına sebep olmaktadır,

Bu sebepler ile, anadilimiz ifade ederken kullandığımız terminoloji önemlidir ve; bütün platformlarda, yazılarda ve konuşmalarımız da buna dikkat etmeliyiz.

LATİN Mİ KİRİL Mİ ?

Konuya yaklaşımımızı bu şekilde dile getirdikten sonra, kullanılacak alfabenin nasıl olacağı konusunda değinmek istiyoruz,

Açıklandığı üzere, bu kurultayın amacı ortak bir Latin alfabesine geçmek ve bu yönde karar alınmasını sağlamaktır,

Bu kurultayın yapısının bu şekilde karar alınmasına uygun olmadığını düşünmekle beraber, biz Çerkesya Yurtseverleri olarak Kiril alfabesinin bütün dünyadaki Adigeler için ortak bir alfabe olarak kullanılması gerektiği görüşündeyiz,

Esas önemli olan toplumsal ve siyasi irade ve bunu uygulayacak bir karar mekanizmasının olmasıdır ve alfabenin şeklinin tespiti teknik bir konu olup, uygulayacak siyasi bir irade oluşturulduktan sonra, dilbilimcileri ve konu ile ilgili bilim adamları bu konuyu kolaylıkla ve en iyi bir şekilde karara bağlayacaklardır...

Ancak, alfabe konusunda, hemen günümüzde yapılabilecek, yapılası gerekli olan bir iş olduğunu düşünüyoruz,

Bu da, bu gün, Çerkes Cumhuriyetlerinde kullanılan, alfabelerinin birleştirilmesi ve ortak bir Kiril alfabesine geçilmesidir,

Bizim çocukluğumuzda, sokaklarda çocuklar, Çerkesçe olarak, bağırıp çağırarak oyun oynarlardı,
Sokaklara da, Adigabze sesler yankılanırdı...

Bu durum bir dilin yaşayıp yaşamadığının basit ama en önemli göstergelerinden biridir,
Konuşmamı, bir soru ile bitirmek istiyorum ;

Bunda sonra, sizce, sokaklarında çerkesçe çocuk sesleri nerede duyulabilir?

İşte bu sesler artık nerede duyulabilecekse, Adigabzede orada yaşayabilecektir...

 

 http://www.hekupsa.com/cherkesiya/diaspora/1069-v-ankare-proshel-s-ezd-yazykovoj-khase.html

 

Статья опубликована:

  • Отправить другу Отправить другу
  • Версия для печати Версия для печати
  • Текст Текст

Tagged as:

Хасэ, Турция

Оцените статью

0